8 Mayıs 1945, tarihte yerini İkinci Dünya Savaşı’nın sonu, Nazi Almanyası’nın yıkılışı ve faşizmin Kızıl Ordu ve Sovyet halkı tarafından yenilgiye uğratıldığı gün olarak aldı. Ancak üzerinden yetmiş dört yıl geçmesine rağmen faşizm ölmedi. Aksine, değişik çehrelere bürünse de faşist düşünce ve eylemin dünyanın birçok yerinde tekrar güç kazandığı birçoğumuz tarafından kaygıyla gözlemlenen bir olgu.
Peki, saf kötülükle özdeşleştirilen, tarihe insanlığın en büyük utancı olarak geçen faşizm, nasıl oluyor da günümüzde hâlâ ve yeniden genç insanların açık ya da gizli hayranlığını, hatta desteğini kazanabiliyor?
Belgesel niteliğinde çizgi romanlarıyla ünlenen Kalle Johansson, son kitabı Sahi Nedir Faşizm?’de bu sorunun kaynağına inmek için dünyanın önde gelen faşizm uzmanlarından biri olan tarihçi Lena Berggren’e başvuruyor ve onu bir çizgi roman karakteri olarak doğrudan okurun karşısına çıkarıyor.
İtalya ve Almanya örnekleri üzerinden faşist hareketin doğuşunu ve gelişimini irdeleyen eser, faşizmin yol açtığı korkunç felaketleri hatırlatmakla kalmıyor. Lena Berggren, bilimsel araştırmalarına dayanan açıklamalarında, ağırlıklı olarak faşizmin hangi vizyon ve vaatlerle insanları kendine çektiği, kitlelerin umutlarını neyle beslediği üzerinde duruyor. Güçlü bir milli kimliğin inşası, ulusun yeniden doğuşu, tek lider tek devlet, sanat ve bilimin evrensel değil tümüyle ulusal çıkarlara tabi kılınması, toplumun “milli” ve “milli olmayan” unsurlara ayrılması, milli sayılmayan kesimlerin dejenere ve düşman ilan edilmesi, şiddet ve savaşın kutsanması, sol karşıtlığı, antikapitalist söylemle sermaye desteği çelişkisi, kültürel milli kimliğin imparatorluklara dayandırılması ve Türkiyeli okura da tanıdık gelecek daha birçok çarpıcı olguyla arkasındaki mantık, Johansson’un çizgileriyle yeniden canlanan onlarca tarihsel fotoğraf ve propaganda afişinin de katkısıyla görünür kılınıyor.
Çizgi romanda kullanılan ve ona belgesel niteliği kazandıran tarihsel materyallerin ayrı bir bölümde ayrıntılı bir şekilde açıklanması, Lena Berggren’in günümüz faşizmi üzerine yazdığı uyarı dolu sonsöz ve eserin kolay anlaşılır, duru anlatımını tamamlayan çizimlerin ifade gücü Sahi Nedir Faşizm?’i, başta gençler ve eğitimciler olmak üzere her yaştan okur için değerli bir kaynak haline getiriyor.
Lena Berggren, neden bu sıra dışı projede yer alıp bir çizgi roman karakterine bürünmeyi kabul ettiğini açıkladığı sonsözde kitabın amacını da özetliyor: “Faşizm halen hem doğrudan hem dolaylı olarak siyaset sahnesindedir. Faşizmi meşrulaştırmaksızın anlaşılır kılmak için günümüz faşistlerini ve onların diğer aşırı milliyetçi hareketlerdeki yakın müttefiklerini bilimsel bir bakış açısıyla incelemek, kökenlerini, özlerini ve gelişimlerini bilmek zorundayız. İşte bundan ötürü bu çizgi roman faşizmi hem tarihsel bir olgu olarak ele almakta hem de günümüzdeki çok önemli etkilerine dikkat çekmektedir.”
ARKA KAPAK
Sürekli faşizmden söz ediliyor, çoğunlukla tepki ve nefretle ama bazen de zararsız göstererek ve gizli bir hayranlıkla. Peki, faşizm geçmişte tam olarak neydi? Ya bugün? Varlığını hangi biçimler altında sürdürüyor?
Nasyonalizm, ırkçılık, totaliter amaçlar ve şiddet, ulusun yeniden doğuşu hayali, sol karşıtlığı, propaganda ve sermaye desteği; faşizmin tüm unsur ve izleklerini ustaca işleyen ve girift yapısını gözler önüne seren bu grafik eser her yaştan okurun ilgisini hak ediyor.
“Konuya etkileyici bir açıklıkla yaklaşan bu grafik kitap her okul kütüphanesinde mutlaka yer almalı.” TOPİC
“Eseri yazan ve çizen ikili, siyasal ve toplumsal açıdan çok hassas ve karmaşık bir konuyu büyük bir açıklık ve çarpıcılıkla ele alarak hiçbir kuru tarih dersinin başaramadığını başarıyor.” Multi Mania
“Kalle Johansson ve Lena Berggren, yargılamak yerine aydınlatarak, günlük yaşamında veya seçimlerde faşizme kayıtsız kalan gençlere de ulaşmayı başarıyor (…)
Kesinlikle tavsiye edilecek değerde!” Christa Robberts, Kids Best Books